Over zen en leven

Het studiogesprek over 'Genpo's val' is te beluisteren via deze link. Je moet wel door een rijstebrijberg van Anton's breedsprakigheid heen voordat je bij de zeer relevante bijdrage van André van der Braak aankomt. Ook Meino Zeilemaker (Shambhala) en ik doen een duit in het zakje.

Veel luisterplezier!

Het was gisteren drukker, dus misschien zijn ze alweer onderweg, maar er zaten er nog zat vanavond, leden van het inmiddels nationaal bekende Hoogravense spreeuwenballet. Met een nieuw optreden tegen de schemering. Een paar sperwers zorgden voor wat extra spektakel. Een filmpje over figuurvliegen en wildpoepen met commentaar aan het slot. En nog wat foto’s van gisteren.

Gisteren een schoolvoetbalteam gecoacht tijdens een toernooi, omdat er even niemand anders voorhanden was. Ik heb geen verstand van voetbal, maar het ging heel goed, ik was helemaal verbaasd. Een paar jongens konden heel mooi voetballen. En iedereen heeft een kans gehad. Tom had weer een paar sublieme reddingen, zeg ik met vaderlijke trots. We hebben niet gewonnen helaas.

Desondanks kreeg ik te horen dat er bij Bayern een plekje vrij komt voor een trainer. En dan vraag ik me natuurlijk af, zijn hun nou zo dom of ben ik zo slim? Maar misschien is Barcelona meer wat voor mij. Ze deden het niet onaardig, eergisteren tegen Arsenal, maar het kan altijd beter. Vooral het positiespel...

Nee, het zijn halfgoden, afgoden, balgoden. Afellay, sinds kort bij Barcelona maar meestal op de bank, speelde de laatste tien minuten en had binnen achttien seconden een vrij gevaarlijk schot op doel. Leuke binnenkomer. Later zei hij over Messi, die twee van de drie doelpunten maakte (één uit een penalty): ‘Die man is gewoon van een andere planeet'.

Langzaam maar zeker raak ik in de ban van het balspel. Weer eens wat anders dan zen, hoewel ik ook dat niet veronachtzaam. Heb zelfs gisteren de Champions League laten schieten voor m'n wekelijkse zit bij ZEN onder de Dom. Kun je nagaan.

Net terug van een studiogesprek voor de BOS-radio, naar aanleiding van het ‘aftreden’ van Genpo. Komt zondag op de radio (De Middenweg, zondag 13 maart 2011, 22.30 tot 23.00 uur). We zaten met vier man en het had scherper gekund, maar wie weet wat er met vakkundig snijwerk nog uit rolt. Volgende keer meer peper!

Er was enige discussie over verantwoordelijkheden in de training. Wie heeft er een grotere verantwoordelijkheid, de leraar of de leerling? De leraar, vinden sommigen. Ik heb daar eens diep over nagedacht en het lijkt me onzin. Waarom? Omdat je dan je eigen verantwoordelijkheid uit handen geeft. Alleen jij kunt je eigen grens bewaken en weten wat goed is en wat niet. Als je je laat bedonderen, ben je daar toch uiteindelijk zelf bij. Je kunt de schuld niet afschuiven. Als jouw leraar met je flirt en zegt dat je alleen via zijn bed het nirwana kunt bereiken, en als je daardoor in de war raakt, vertrek dan direct! Niet zeggen dat dat moeilijk is, gewoon je verantwoordelijkheid nemen. Of denk ik nu te simpel? Ja, ik weet het, het is niet makkelijk. Hoe komt dat? Omdat je denkt dat er iets te halen valt. Maar het tegendeel is het geval. Onderken dat zo’n route niet kan kloppen en ga. Leer op eigen benen staan, dat is de bottom line. Als je die oplichters de wind uit de zeilen neemt door hun spel niet te spelen, dan kunnen zij het spel ook niet meer spelen. Hang jezelf niet op.

Maar ondanks dat, natuurlijk is hier evengoed sprake van verregaand en structureel machtsmisbruik door de leraar. Die heeft wel degelijk een enorme verantwoordelijkheid. Dat is de andere kant. Het is des te onverteerbaarder als de leraar in kwestie al lang geleden blijkt te hebben toegegeven dat hij  ‘eigenlijk ook wel wist dat het fout was, maar ik deed het toch’. En dan nog stug doorgaan. Dat is niet alleen puur en onversneden machtsmisbruik, het is bovendien intentioneel. De leraar weigert willens en wetens zijn verantwoordelijkheid. In dat licht is het schrijnend als een opvolger doodleuk verklaart de man ‘een genie’ te vinden. Schaamteloos en ik had er veel harder in moeten gaan in die uitzending.

Maar uiteindelijk is dat allemaal buiten jou. Foute leraren zijn er zolang mensen al te gretig hun autonomie weggeven. Het is beter je te bekwamen in scherp kijken, dan in pogingen om machtswellustelingen op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Dat is tegen dovemansoren. Leer goed naar jezelf luisteren. En hoewel dat in het boeddhisme niet vanzelfsprekend is, spreek je uit. Als je misstanden ziet, waarschuw anderen. Dat is niet ‘defaming the three treasures’, maar niks meer of minder dan het nemen van je verantwoordelijkheid.

Over de doden niets dan goeds. Gelukkig was het dus twee dagen voor zijn overlijden op 1 maart dit jaar, dat me een hartgrondig ‘sukkel’ ontsnapte richting de foto van Fukushima Roshi op m’n boekenplank. Normaal praat ik niet tegen foto’s. Nu ook niet, ik praatte tegen hem. Ik weet niet waarom ik ineens zo expliciet was. Het was een primaire reactie op recente gebeurtenissen. En ik schrijf het maar gewoon op ook, politieke correctheid is niet mijn sterkste kant, ik zeg maar gewoon wat me veur de kop kömt. Je maakt niet altijd vrienden, maar het scheelt een hoop gezeik.

Normale mensen doen andere dingen hè, vlak voor iemands overlijden. Alsof ze het aanvoelen zeg maar. Jay McDaniel, de leraar Engels van Fukushima toen hij een jaar in de VS was, postte een artikel. Hij schrijft in een mail dat hij niet precies weet waarom hij de noodzaak voelde het te schrijven. Maar het is wel toevallig natuurlijk. Weer iemand anders kreeg na Fukushima Roshi’s overlijden een droom en schreef een mierzoete necrologie waaruit ik graag citeer. ‘I have my own internal Roshi-o-meter, and I felt the Roshi-o-meter register off the scale at our first meeting in Kyoto in 1995.’ Roshi-o-meter. Gètver. Bij sommigen is het onduidelijk of ze dingen doen om een ander te eren of om zichzelf lekker belangrijk te maken. Ieder zijn ding.

Ik mocht bij Fukushima langskomen toen ik al tien dagen in Japan was. Mijn geld was op en de eerste sesshin van de wintertrainingsperiode zou de volgende dag beginnen. Ik was er tot in mijn vezels op gebrand om te blijven. ‘Als ze me hier nog weg willen hebben, moeten ze me wegdragen’, dacht ik toen ik in het klooster was aangekomen. Maar Fukushima keek me aan, liet me mijn naam en adres opschrijven en zei: ‘You can stay’.

Chris was er ook, een Canadees met weinig ervaring. Hij ging door een hel. Na de sesshin vertelde hij me die mop van die neger in het urinoir die de letters ‘WE’ op zijn piemel getatoeëerd had. Ik vertel ‘m nog wel eens.

Mijn diepe dankbaarheid gaat uit naar Fukushima voor de kans die ik kreeg om als leek in zijn klooster te trainen. Het was een droom die uitkwam, hoe ellendig die soms ook bleek. Fukushima vroeg me niet om onderwerping. Alle keren dat ik ging en terugging waren vanuit een diepe innerlijke motivatie. Vreugde, ondanks alles. Zijn dokusan waren onverzettelijk en indrukwekkend.

Maar waarom dan dat ‘sukkel’ op de valreep? Heb je je hele leven keihard gewerkt en een monumentale erfenis nagelaten, eentje die ik nog voor geen fractie kan doorgronden, krijg je dat. Maar zelfs ik besef dat je moet zwijgen over datgene waarover je niet kunt praten. De belegger heeft geen invloed op de vermogensontwikkeling van zijn portefeuille, hij kan alleen naar beste vermogen beleggen, in de beperkingen van zijn eigen marktkennis en met de mogelijkheden en onmogelijkheden van de economische werkelijkheid. Na zijn overlijden blijkt in de erfenis iets cruciaals te ontbreken. De nadruk op onderwerping, een autoritaire benadering, een gebrek aan inzicht in intermenselijke interactie, het onvermogen om eigen onvermogen onder ogen te komen – het zijn grote zaken die hier mis gaan. Terwijl ik dit zeg verlies ik niet de diepe dankbaarheid uit het oog die er ook is, en niet alleen jegens hem. Voor de uitzonderlijke kans die ik kreeg en voor elke stap die ik heb mogen zetten, niet alleen met hem. En voor de vervulling die kwam, niet alleen onder zijn begeleiding. Die dankbaarheid is er voor altijd.

Maar nu. Onzekerheid, angst, geslotenheid en rigiditeit regeren. De nadruk ligt op schuld en tekort. Een enorme kans wordt gemist, het beeld doemt op van een volgende generatie die eenzijdig wordt getraind en gecoacht. Misschien gaat het hier alleen maar om een erfenis die naar beste vermogen zoekt naar de beste vorm. Dat zou te prijzen zijn. Hoewel je ook in het zoeken dingen onherstelbaar kunt vernielen, kun je daarvoor nog begrip en compassie hebben. Maar ik vrees dat er meer aan de hand is. De a priori afwijzing van alle feedback en kritiek stemt weinig hoopvol. Ongezond sektarisme lijkt zijn schaduw vooruit te werpen. Bij alle dankbaarheid en erkentelijkheid die er óók is, bij alle ‘debt of gratitude’ die nooit terug te betalen is, past hier uiteindelijk maar één gezond advies: kies je eigen pad.  Voor sommigen, mogelijk velen, betekent dat geïnspireerd blijven door de erfenis. Voor mij betekent het een fundamenteel tekort onderkennen en een hoofdstuk afsluiten in onzekerheid over het vervolg van het verhaal.

Je moet zwijgen over de dingen waarover je niet kunt praten. Maar over sommige dingen waarover je kunt praten, mag je niet zwijgen.