Over zen en leven

In de hoorn van Afrika is hongersnood. Na de ergste droogte in 60 jaar komt de ernstigste hongersnood in 20 jaar. VN-organisaties schatten dat er ruim 1,3 miljard euro nodig is om de crisis effectief te bestrijden.

Hulporganisaties komen nog zo’n 560 miljoen euro tekort. De meeste westerse landen zijn niet vrijgevig. Nederland geeft 5 miljoen extra. Daar kun je op de Julianaweg in Utrecht 16 of 17 huizen voor kopen, of 25 appartementen in mijn complex. En dat is dus niet zo veel.

Misschien is het nu ook niet de tijd om af te wachten wat China gaat doen in Afrika, zoals Louise Fresco zich in de NRC afvraagt. Een relevante vraag, maar als we op het antwoord moeten wachten zijn de mensen daar al dood. Mark Bowden, VN-coördinator voor humanitaire hulp aan Somalië, zei vandaag: ‘Als we nu niet handelen, zal de hongersnood zich in de komende twee maanden over heel Zuid-Somalië verspreiden’. Wacht niet op China of je buurman.

Of zoals Marleen Temmerman, gynaecoloog, professor, politica (Vlaamse sp.a) en auteur, op haar website schrijft: ‘We maken ons soms wijs dat Afrika en al zijn problemen te ver van ons bed liggen om er ons druk over te maken. Te vaak vergeten we hoezeer we, of we dat nu willen of niet, betrokken zijn bij wat er daar gebeurt. De wereld is een dorp. Ons dorp. En het is goed daar af en toe eens bij stil te staan.’ Hoe lang vliegen is Somalië? In haar nieuwsbrief van vandaag schrijft ze: ‘Meer dan 500.000 kinderen worden bedreigd door de hongerdood. Wees niet cynisch en steun de organisaties die hulp kunnen bieden.’

Niet cynisch zijn, ook al staat de wereld in brand.

Nog is het niet te laat. Alles helpt.

Dinsdagavond 19 juli 2011 is er weer freestyle zeeltzen. Onderwerp van het praatje vooraf is de hagiografie in boeddhisme en zen.

De boeddhistische en zentraditie staan stijf van de hagiografieën, zwaar geromantiseerde en geïdealiseerde verhalen van de Boeddha, zijn opvolgers, zenmeesters en monniken. In het artikel ‘When the saints go marching in’  analyseert Stuart Lachs twee moderne hagiografieën, die van Sheng Yen en Walter Nowick, gelukkig nog ruim op tijd om aan te kunnen tonen dat wat beschreven wordt totaal niet klopt met de realiteit.

Wat is nou eigenlijk de functie van een hagiografie? Wat beweegt de hagiograaf? Wat doet een hagiografie met de lezer en/of beoefenaar? Zijn er effectieve alternatieven? Wat werkt??!! Meer over deze en andere prangende vragen dus morgenavond (als je dit tenminste leest op maandag 18 juli 2011). Ik hoop je te zien! Meld je aan of hou deze site in de gaten voor eventuele last minute changes.

Ze zijn allemaal de moeite waard, dus volg zijn blog in je feedreader, maar voor de volledigheid nog even hier.

David Chapman vat de laatste twee eeuwen zen hier samen. Misschien (deels) bekend, maar goed. Theravada is weer een heel ander verhaal. Voor mensen zoals ik, die denken dat de ‘Thai Forest Tradition’ wel het summum is van authenticiteit en anciënniteit, lees hier de waarheid achter de feiten. Mooiste quote:

‘…descriptions [of vipassana] in the Pali scriptures. The most detailed are in the Satipatthana Sutta, the Visuddhi Magga, and the Anapanasati Sutta.

In the mid-1800s, these texts were revered because supposedly they showed the way to nirvana. However, the way they were practiced was for groups of monks to ritually chant the text in unison. This is like a bunch of people who don’t know what a computer is reading the manual out loud, hoping the machine will spring to life, without realizing you need to plug it in.’

Ook verder veel leesplezier!

3 posts op 1 dag... Maar goed, aan de slag.


Over het drama van dharma transmissie

Het is hoognodig om uitgebreid stil te staan bij het fenomeen dharma transmissie en alle onzin die daaromheen hangt. De dharma-opvolgers van Genpo en Shimano zitten met de handen in het haar, bij zen.nl stampen ze ze intussen bij bosjes uit de grond en lopen er inmiddels zo’n 500 los rond, heb ik me laten vertellen (maar misschien is dat een grapje), die allemaal minstens 1 jaar zen-ervaring hebben (wat is de gedachte achter die overmatige activiteit? Geld? Macht? Vrouwen? Ego-boosting?), en ergens in Japan raakt iemand volledig de Weg kwijt na inka shomei. Of dat ooit nog goed komt?

Geen tijd om alles in de breedte te behandelen, wie weet komt dat nog eens, maar ik vond op Sweeping Zen een zeer verfrissend artikel van Erik Fraser Storlie over het fenomeen. Een paar lekkere citaten daaruit! Met de gouden oneliners in vet.

The doctrine of dharma transmission hangs on four overlapping assumptions, all of which must be true to establish its credibility.  The first two are beyond proof, and the third and the fourth obviously false.

The first, that the historical Buddha attained a mind of absolute perfection, is pure poetry – fascinating, mysterious – and if accepted, accepted simply as an article of faith.  Did the Buddha have such a mind?  A wonderful question!  Maybe he did.  Or maybe, somewhere in the cosmos, he’s still exploring, expanding, and perfecting his infinite wide-awake seeing.  Or maybe all of us are, exactly at this moment, his eyes opening again and again – and wider and wider as our practice deepens.

The second, that the Buddha’s disciple Mahakasyapa also attained this perfect mind and that the Buddha recognized it, depends upon the first.  Perhaps, indeed, a perfect being could recognize and attest to the perfection in another perfect being.

The third, that an unbroken chain of such “mind to mind” transmissions has descended, generation after generation, in a known lineage, down to today’s living dharma heirs, is simply false on historical grounds.  As Edward Conze, the great scholar of Indian Buddhism noted, “much of the traditions about the early history of Ch’an are the inventions of a later age” – inventions befitting a Chinese culture that deeply honored family lineages traced through renowned ancestors.

The fourth, that every such transmission from master to disciple over the last 2500 years was genuine, is contradicted by the behavior of Shimano himself – and, sadly, of any number of Asian and American teachers.

Stated simply, the doctrine of dharma transmission is just one more among the many attractive delusions held by human beings.  Unfortunately, adherence to it gives the dharma heir a very powerful – and potentially dangerous – authority within the community of Zen practitioners, much as does the doctrine of the Apostolic Succession in the Roman Catholic Church, where the recent child abuse scandals illustrate the dangers of priesthoods that claim an authority beyond the ordinary and human.  Those in such positions are sorely tempted to protect each other, ignoring or covering up the harm done by their colleagues.

--

Even if the magical claims of dharma transmission are discarded and it is recognized as an ordinary human institution, it still should not be retained as a method of training Zen meditation teachers. No truly meaningful credential can be conferred simply at the pleasure of one person. Indeed, as a method, it creates toxic interpersonal dynamics in communities, for the future recognition or preferment of a student is entirely dependent upon pleasing a dharma heir, or a presumptive dharma heir. If I wish to rise in this hierarchical system, I must pay court to the dharma heir and his or her favorites, and as a courtier in such a system, I can never openly acknowledge my self-interested pursuit of attention, for my goal is always, theoretically, “spiritual” development.  Yet, of course, my ability to please a dharma heir and receive, in my turn, recognition and/or authorization will give me status and even employment opportunities.  The dynamics of court, courtier, and courtship create endless distortions of human behavior even in ordinary institutions – a business, political party, or college.  These run wild when the king, queen, pope, or dharma heir has imputed “special” powers.  Anyone connected for a length of time to a Zen Center can cite examples.

(Deze ongezonde dynamiek geldt denk ik in sterkere mate voor zencentra in het westen dan voor de Japanse traditie. Maar ik kan me vergissen, zie de in de Platform Sutra beschreven toorn van Shenxiu over de overdracht aan Huineng.)

Having moved beyond the fairy tale of dharma transmission, Zen communities can begin work on truly thorny questions.  Why did so many of the Asian “masters” who came to America, especially during the Sixties, behave in ways that to the objective beholder seem narcissistic, even sociopathic?  What was their experience coming to maturity in monasteries and ashrams?  Were they damaged in some way as children?  And how, today, can the traditional Hindu and Buddhist emphasis on “non-attachment” be meaningfully taught in an America where many suffer “attachment disorders” – an inability to receive or return love?

Hij praat hier geen onzin. Het is hard nodig dat dit soort dingen wordt gezegd en dat de mythen worden ontkracht, de mystiek wordt doorstoken. Het is de hoogste tijd om wakker te worden.

Volgt een pleidooi voor het ‘een lamp zijn voor jezelf’, zoals de Boeddha al zei. Zonder het belang van goede begeleiding te bagatelliseren – integendeel! – lijkt me de deconstructie van het dharmatransmissie-gebeuren van onschatbare waarde voor zen in het westen. Kijk uit wat je koopt. Dharma transmissie is een volkomen willekeurig proces met een totaal onbetrouwbare uitkomst. Ga uit van je eigen oordeelsvermogen en laat je geen rad van dood en wedergeboorte voor ogen draaien.

Brad Warner legt op onnavolgbare wijze het verschil uit tussen zen en psychotherapie. Dat verschil is, volgens hem, zen. Fijne quote: ‘I don't ever tell people to do it my way because my way is not right for them.’

Slagroom op de taart is dit keer niet Brad zelf, maar iemand in de comments, die opmerkt: ‘I see a therapist to help clean up the mess my prior zen teacher made.’ Betere quotes krijg je niet snel!

Deze had ik nog op de plank liggen. Veel leesplezier!
__

De zenweg is geen weg. Hij is niet aan te wijzen en niet te gaan. Alles wat je kunt doen is ‘zitten’ en zijn. Het is allemaal een vrij ongrijpbare brei zonder lijn of eind.

Zen kun je doen om allerlei redenen. Consumentisme en hedonisme zijn de drijvende krachten achter veel ‘vooruitgang’ in de samenleving. Ook in veel wat voor zen moet doorgaan heeft hedonisme zich bekwaam genesteld. Ontspanning, coping, beter presteren, meer geluk ervaren. Dat is allemaal geen zen. Zen gaat over de essentie van je leven. Wie ben je, wat is het om mens te zijn?  Niet om het streven naar een beter eindresultaat, maar om het steeds meer ontdekken van jezelf.

Zitten om niks, leven met doelen maar zonder doel, jezelf bevrijden, alle levende wezens bevrijden, maar uiteindelijk niks bevrijden. Dat gaat niet naar voren in de tijd, maar de diepte in, op de plek waar je bent. Zen is pas zen als je alle redenen om het te doen achter je laat. En als je komt tot het religieuze, existentiële. Dit is geen nieuws en veel zenfiguren hebben daar al allerlei wijze dingen over gezegd.

Het is fijn dat er leraren bestaan. Zenleraren zijn mannen of vrouwen die zelf de weg (ik gebruik ‘m toch maar even voor het gemak, de vergelijking) gegaan zijn en ons vanuit hun ervaring kunnen begeleiden. Leraarschap is tegelijk een lastig verschijnsel. Een zenleraar is niet alleen iemand die je een discipline onderwijst of een bekwaamheid leert en die verder geen functie heeft. Het is iemand die een inspiratie is op je weg, dus in je menszijn. Idealiter een rolmodel, een levend voorbeeld van de mogelijkheid tot bevrijding met allerlei daarbij behorende ethische en existentiële bonuspunten. En evengoed is het een mens, met menselijke tekortkomingen.

Ondanks het feit dat het in zen in essentie gaat om het religieuze, zijn er ontelbaar veel aspecten die dat even hard weer verdoezelen. In de rol en positie van leraar en leerling ten opzichte van elkaar, kunnen zowel ballast als bevrijding tot uitbarsting of bloei komen.

Die bevrijding is overigens relatief. Elk goed zenboek en elke goede zenleraar sporen je aan om ervoor te gaan. En de hemel zal openbarsten, je staat oog in oog met alle boeddha’s en bodhisattva’s, vuur komt op uit het ijs. Een mooi beeld, een mooie aansporing. Alles zal goed worden na die grote ommekeer, zo komt het soms over.

Maar bevrijding is geen definitieve uitweg uit het lijden, zoals in het boeddhisme wel wordt beweerd. Wat blijft is wat er altijd al was, en wat de diepe drijfveer was van je zoektocht vanaf het allereerste begin, of je het nu zo formuleerde of niet: onoverbrugbaar verlangen, nu als uiteindelijke realiteit. Het verdriet van het onvervulbare, het staan aan een breed water waar geen brug is, het uitblijven van uiteindelijke vervulling. Die kan op zijn best partieel zijn en op sommige momenten, niet volledig en altijddurend. Dit is niet het paradijs. Maar die realisatie op zich is een nieuwe bevrijding.

Terug naar de leraar. Het lijkt een duidelijke zaak. We zijn op een religieuze weg, daar past een religieuze gids. Maar je hebt ’t nog niet gezegd, of er gaat een enorme beerput open. Allerlei psychologische aspecten blijken roet in het verheven religieuze eten te gooien. De leerling wil iemand om tegenop te kijken, de leraar wil graag bevestigd en bewonderd worden, de leerling wil een vader, moeder of held, de leraar vindt niet de middelen om dat te relativeren. Het is allemaal mensenwerk.

Als je niet goed weet wie en wat waar is en waarom, zit je voor je het weet tot je kin in het drijfzand. Ik praat uit eigen ervaring, misschien heeft verder niemand hier last van, maar voor alle zekerheid vermeld ik het maar even. Soms is het middel erger dan de kwaal, de leraar kwalijker dan het lijden. Sterker nog, dan creëert de leraar lijden, vanuit zijn eigen onvermogen zijn blinde vlekken aan het licht te brengen. Die dingen bestaan, ondanks - en vooral dankzij - onze ideaalbeelden.

Maar de leerling heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Daar zit natuurlijk de sleutel tot emancipatie, in de mate waarin we zelf in staat zijn om onze eigen blinde vlekken te zien, en te weten wat werkelijk belangrijk is. En niet mee te gaan in de losse eindjes of het draadje los van je spirituele leidsmanvrouw. Vol erin maar opletten geblazen.

Heng Sure hield een lezing aan de VU, afgelopen woensdag. Wat gaat de tijd snel, nu is het alweer zondag. Ik ga ‘m gewoon behandelen, sommigen vinden hem misschien geweldig, anderen een beetje cheesy, we zullen zien.

Sure is Amerikaan en monnik in de traditie van de Chinese Ch’an meester Hsuan Hua. Hij begon zijn lezing met een paar opmerkingen over het kloosterboeddhisme en bestreed de stelling dat het boeddhisme in het westen vooral een lekenpraktijk is. ‘Het monastieke boeddhisme groeit in de VS’, zei hij. Dat zou kunnen. Als er 1000 boeddhisten bijkomen en één daarvan is monnik, dan groeit het monastieke boeddhisme ook. Overigens sprak hij zichzelf enigszins tegen – in een blogpost van 14 september 2010 zegt hij nog dat tijdens een grote bijeenkomst van boeddhisten ‘I was the only robed monastic in sight; the word Sangha has taken on a wider meaning in North America, for sure. So be it - - the Dharma emerges in the West.’ Dat lijkt meer conform de realiteit.

Mystique ou ethique monastique

Sure vindt dat het kloosterboeddhisme, meer specifiek de vinaya (boeddhistische monastieke leefregels), het boeddhisme in de VS hebben gered. Robert Aitken zei volgens Sure al dat het gaat om sila, samadhi en prajna (deugd, meditatie en wijsheid). Maar we hebben er in het westen sila maar afgehaald en zijn direct naar meditatie gegaan. Met desastreuze gevolgen – bedhopping en financiële schandalen binnen tien jaar na de landing van het boeddhisme in de VS, eind jaren ‘60. Maar dankzij de monastieke vinaya gaat het nu veel beter, vindt Sure, daarbij voorbijgaand aan recente schandalen. ‘De ethiek van de vinaya is cruciaal. Ook voor leken.’ By the way, Aitken heeft zelf jarenlang het sexuele wangedrag van Eido Shimano onder de pet gehouden, ‘om de Amerikaanse Dharma te beschermen’. Mooie sila.

Ethiek is een mateloos complex en veelzijdig onderwerp. Sommigen vinden leefregels belangrijk (een corset waarnaar je lichaam zich uiteindelijk vormt?), anderen zeggen dat het door de beoefening ‘van binnenuit’ zou moeten komen (minder eten en goed bewegen maakt je op den duur vanzelf slank?). Weer anderen zeggen dat ethiek en moraal verheven lijken, maar simpelweg gericht zijn op versterking van de band met de ingroup en soortbehoud, en genetisch bepaald (aanmaak van oxytocine / vasopressine na goede daden – goed doen voelt lekker, puur eigenbelang dus?). Ik laat het hier maar even.

Prototypische protestantse boeddhist

Verder, ik weet niet of hij het zelf in de gaten heeft, maar Sure is het prototype van David Chapman’s protestantse boeddhist.  Hij maakte een paar politiek-correcte opmerkingen over gelijke rechten voor man en vrouw (en dat dat in zijn traditie in China altijd al zo was) en dat meditatie niet alleen geschikt is voor witte mannen. De kenmerken van het boeddhisme zijn volgens Sure:

1.    Egalitair
2.    Psychologische oriëntatie
3.    Wetenschapsvriendelijk / empirisch (zie Chapman hier, laatste kopje)
4.    Mahayana boeddhisme geeft de natuur zijn plaats en stelt de mens in de natuur, als deel ervan, niet als heerser erover.

Ad 1. Er zit geen priesterklasse tussen. Contact met een monnik of non is niet essentieel voor je beoefening. Iedereen staat zelf oog in oog met de Boeddha. Je relatie met de Boeddha is je relatie met je ontwaakte geest. De status van vrouwen is hetzelfde als die van mannen. Het is een etnisch-culturele weeffout als dat niet zo is. Er is democratische toegang tot de leer. Ieder heeft wijsheid die gelijk is aan die van de Boeddha of kan die ontwikkelen.

Ad 2. De Boeddha was de eerste psychotherapeut.

Ad 3. Van alle religies is het boeddhisme het minst wetenschapsonvriendelijk. Het model van de Boeddha kan getoetst worden door iedereen, overal, met dezelfde resultaten (?).

Ad 4. Er is een wederzijdse afhankelijkheid, complete onderlinge verbondenheid, complete verantwoordelijkheid. Dat is mahayana. Dus maximale compassie en vriendelijkheid, minimaal vlees eten en niet liegen. Ecologie.

En om die vier redenen past het boeddhisme ook zo enorm goed in de westerse samenleving, volgens Sure. Maar dat is logisch, zegt Chapman:

Buddhist modernism is attractively familiar
Buddhist modernism has been successful because it makes sense to Westerners. That’s not surprising: much of it is our own culture, repackaged and passed back to us. Familiar ideas about individual access to ultimate truth (a core theme of Protestantism), social justice, and emotional health are dressed up with Sanskrit, Pali, or Tibetan words, and supported with highly selective quotations from Buddhist scripture. That makes them intriguingly exotic, yet comfortably unthreatening.

Pure PR

Omdat het zo’n ingestudeerd PR-praatje leek (en dat begon al bij de reclame voor het kloosterboeddhisme), vroeg ik me even af wat er tijdens die Maha Teacher Council is bepraat, en of er een soort marketingverhaal is afgesproken. Zo kwam het over. Maar misschien is het gewoon mainstream. Ik vind het ook niet erg als je ergens enthousiast over bent en er de mooie dingen van belicht, maar dat ontbrak nou juist, het was meer lippendienst. Enige bevlogenheid kon ik niet bespeuren. Helaas. Hij glimlachte wel heel oprecht vriendelijk.

Nou kostte het even, maar ik vond één kort youtube filmpje dat enige twijfel wegnam:

Dit is echt, hier is weinig pr te bespeuren. Gelukkig.

Sure houdt van gitaarspelen (filmpje - cheesy!) , poppenspel, vegetarisch eten (filmpje - dat is dan weer een minder optreden) en eenheid in de wereld. Zie ook zijn blog.

Goud van oud – drie stappen, één buiging

Hieronder nog wat oud materiaal, Sure startte in mei 1977 samen met een collega-monnik een ‘three steps, one bow’-pelgrimage van tweeënhalf jaar, en tegelijk een stilteperiode van zes jaar (ik geloof dat hij wel over de dharma mocht spreken, en verder niet). 

Ook hier een aantal zwaar protestante noties: ‘Bow and repent of past karma of mine.’ Schuld en boete, de mens is zondig en geneigd tot het kwade. Dat komt ook vaak terug in de teksten van de brieven die hij aan zijn leraar Hsuan Hua schrijft in die periode. Daarin lijkt hij soms op een jongetje dat zijn uiterste best doet om bevestiging van zijn vader te krijgen. Hij is niet vies van verbale zelfkastijding in de trant van ‘ik ben zondig en zie mijn fouten.’ Op 13 mei 1979 schrijft Sure:

‘Buddhahood is nothing but a thought of perfect humanhood. The hells are made from afflicted and stupid thoughts.’

‘Last night as I sat in the Plymouth during evening recitation, my mind fell into a snakes’ den of doubts. The pressure and mental discomfort grew unbearable instantly. I checked and sure enough I had dropped my vajra-sword and stopped my concentration on the practice of returning the light. I was letting my thoughts drift. Like a ship without a rudder, I was heading for the reef. I thought: ‘I’ve been through this movie before, it’s a horror story about greed, fear, and selfish desire. STOP IT!’ Up went the sword. Snick! The energy behind the negative doubts came back to center and I laughed out loud. It was all my own ignorance after all, pushing me around again, making me dance like a puppet on strings.’

Beetje NLP ook, lijkt het haast. Het buigen voor de wereldvrede roept, naast bewondering, ook mateloos veel woede en agressie op van niet-begrijpende voorbijgangers. Schelden, dreigen en stenen gooien zijn aan de orde van de dag. Anderzijds zijn ze heilig overtuigd en niet gespeend van een stevige (over)dosis naïviteit en bijgeloof:

May 21, 1977 -  The newspaper announces “Arms Sales Reduction”  “Carter to Limit Weapon Sales.”  Not that we claim direct credit for this event, but here are the facts: 
(1) the bowing trip is dedicated to an ending of disasters, catastrophes, and calamities (including nuclear holocausts).  We are out to influence people to stop making and selling destructive weapons.  We want people to end their karma of hatred and fighting.
(2) When the trip was well underway through L.A., Jimmy Carter also showed up in town.  He was here for three days while we bowed.
(3) There are some powerful spiritual beings on our side.  We have witnessed their responses to our work.
(4) The Venerable Abbot has told his disciples that the heavenly dragons and others of the 8-fold division of ghosts and spirits and Dharma protectors are all out protecting us and furthering our mutual aims.
So is Carter’s response merely a coincidence?  Or have we already achieved one of our major aims of the trip?

Let vooral op 'feiten' 3 en 4, en de empirische inslag van het boeddhisme die Sure nu claimt.

De brieven, een inside-verslag van een hele vreemde (en zware) onderneming en oorspronkelijk niet bedoeld voor publicatie, zijn te downloaden als e-book.

Hier het dagschema van de mannen:

Three Steps, One Bow Intensive Session Schedule
4-4:50  - morning recitation
5-6:30  - t’ai chi
6:30-7  - clean and move
7-8  - bow
8-8:20  - rest
8:20-9:20  - bow
9:20-9:40  - rest
9:40-10:30  - bow
10:30-11:30  - study, write
11:30-12:30  - meal
12:30-1:00  - write, meditate, study
1:00  - bow
2-2:20  - rest
2:20-3:20  - bow
3:20-3:40  - rest
3:40-4:40  - bow
4:40-5:00  - rest
5-5:45  - bow
6-7  - rest, meditate
7-9   - evening recitation and lecture
9:00  - meditate, read, write.

Commercial break

Nog even positief afsluiten. Waarom is meditatie ook alweer zo goed? Ik heb het er niet zo op, maar hele volksstammen schijnen dit prachtig te vinden. Allerlei mensen die boeddhisme en meditatie willen verkopen, citeren deze onderzoeken en cases. Helaas. Voor geluk, tegen onvruchtbaarheid en huidziekten. 

Gewoon zitten en een leven zonder claims vind ik rijker.