Praatje bij ZEN onder de Dom, 12 juni 2014
Naschrift vooraf: het is wel een hele bult vragen geworden. Nou ja, volgende keer beter. Liever luisteren? Zie onderaan.
Naschrift vooraf: het is wel een hele bult vragen geworden. Nou ja, volgende keer beter. Liever luisteren? Zie onderaan.
Vandaag wil ik het hebben over de zesde koan (zenvraag) uit de Mumonkan, ‘Shakyamuni houdt een bloem omhoog’. Eerst zal ik ‘m voorlezen, daarna ga ik in op twee aspecten van het verhaal.
De koan
Lang geleden, toen de Boeddha op de berg Ghrdrakuta was om een toespraak te houden, hield hij een bloem omhoog voor de groep. Daarop bleef iedereen stil. Alleen Mahakashyapa glimlachte. De Boeddha zei: “Ik heb de allesdoordringende ware dharma, het onvergelijkelijke nirvana, de voortreffelijke leer van de vormloze vorm. Het is niet afhankelijk van woorden en letters en het wordt overgedragen buiten de geschriften om. Ik geef het nu aan Mahakashyapa.”
Dharma kan werkelijkheid, waarheid of leer betekenen, nirvana is bevrijding of verlossing, letterlijk ‘uitdoven’.
Deze koan gaat over overdracht in de zentraditie. Het verhaal is niet historisch. De meeste dingen die over de Boeddha worden gezegd en geschreven zijn moeilijk te verifiëren. Hiervan weten we zeker dat het in China is opgeschreven, waarschijnlijk rond 800, dus zo’n 1300 jaar na het leven van de Boeddha. De koan geeft overdracht een basis in de traditie: vanaf het prille begin van het boeddhisme is overdracht een essentieel onderdeel geweest. Overdracht van hart tot hart, van geest tot geest.
Er zijn twee aspecten waar ik graag iets dieper op wil ingaan. Het eerste is het omhooghouden van de bloem. Wat is dat, waarom doet de Boeddha dat, wat bedoelt hij ermee? Het tweede aspect is het stukje over de overdracht. Wat gebeurt daar, wat is daar de essentie van?
De bloem
De eerste vraag die je natuurlijk kunt stellen is: waarom in godsnaam een bloem? Misschien heeft een van de toehoorders de Boeddha een bloem gegeven en houdt hij die nu omhoog. Maar waarom geen schroef, spijker of inktvis? Mijn zoon wilde graag een inktvis in het verhaal, dus vandaar. Of een rotte vis. Waarom is het de lieflijke geur van de bloem die het universum volledig doordringt, en niet de afschuwelijke stank van rotte vis? En is dat hetzelfde of iets anders? Is de bloem niet te voor de hand liggend, te mooi?
De vraag is ook wat wij realiseren als de Boeddha een bloem omhoog houdt. Wat betekent het voor jou? Kun jij het doen zoals de Boeddha het deed, volledig en zonder schroom of twijfel? Dat is misschien waarom we hier zitten: vind de plek van waaruit je dat kunt doen. Kun je dat blootleggen, kun je daarbij uitkomen? Zonder iets ertussen, met volledige overtuiging?
Is met het omhooghouden van de bloem alles gezegd? Is dat de hele toespraak? En kun jij het bevestigen zoals Mahakashyapa het kon, met een glimlach? Kun je het levend maken?
De overdracht
Dat brengt ons bij het tweede deel van de koan, het verhaal over de overdracht. Iedereen ziet het, één persoon glimlacht. Vervolgens spreekt de Boeddha een hele hoop mooie woorden. Hij zegt: ik heb dat allemaal, en ik geef het nu aan hem! Nou, dat is dan mooi geregeld. De Boeddha is ervan af en Mahakashyapa zit met de rommel.
De vraag hierbij is: in dat samenspel, in die ontmoeting, in die herkenning – wie geeft wat aan wie? Mahakashyapa geeft álles aan de Boeddha, in alle openheid en eerlijkheid, zonder iets achter te houden. Hij kan ook niet anders dan alles geven, zoals hij is.
Aan de andere kant bezorgt de Boeddha Mahakashyapa een extra last. Een hoop grote woorden, een hoop onzin. Hij geeft hem iets dat niets is, helemaal niets. En hij doet er heel gewichtig over.
Maar ook dat is niet het laatste woord. Uiteindelijk staan ze allebei op dezelfde plek. Een ontmoeting van hart tot hart, van geest tot geest, zonder ook maar iets ertussen. En daarom kan de Boeddha het aan Mahakashyapa ‘geven’ – omdat die ontmoeting zo totaal is.
De uiteindelijke, echte vraag voor ons hier is simpel. Kunnen wij het zien? Kun je het zelf ontdekken, precies hier, precies nu? Op het moment dat je de bloem ziet, kun je het zonder terughoudendheid herkennen? De bloem als jouzelf, de bloem die het hele universum opslokt. Daarom heb ik liever rotte vis: dat slokt álles op! Je kunt geen kant uit, recht in je gezicht. Jijzelf precies zoals je bent, het hele universum, kunnen we dat ontdekken?
Deze leuk? Misschien deze dan ook. Is wel wat langer.
Luisteren? Klik hieronder.
De koan
Lang geleden, toen de Boeddha op de berg Ghrdrakuta was om een toespraak te houden, hield hij een bloem omhoog voor de groep. Daarop bleef iedereen stil. Alleen Mahakashyapa glimlachte. De Boeddha zei: “Ik heb de allesdoordringende ware dharma, het onvergelijkelijke nirvana, de voortreffelijke leer van de vormloze vorm. Het is niet afhankelijk van woorden en letters en het wordt overgedragen buiten de geschriften om. Ik geef het nu aan Mahakashyapa.”
Dharma kan werkelijkheid, waarheid of leer betekenen, nirvana is bevrijding of verlossing, letterlijk ‘uitdoven’.
Deze koan gaat over overdracht in de zentraditie. Het verhaal is niet historisch. De meeste dingen die over de Boeddha worden gezegd en geschreven zijn moeilijk te verifiëren. Hiervan weten we zeker dat het in China is opgeschreven, waarschijnlijk rond 800, dus zo’n 1300 jaar na het leven van de Boeddha. De koan geeft overdracht een basis in de traditie: vanaf het prille begin van het boeddhisme is overdracht een essentieel onderdeel geweest. Overdracht van hart tot hart, van geest tot geest.
Er zijn twee aspecten waar ik graag iets dieper op wil ingaan. Het eerste is het omhooghouden van de bloem. Wat is dat, waarom doet de Boeddha dat, wat bedoelt hij ermee? Het tweede aspect is het stukje over de overdracht. Wat gebeurt daar, wat is daar de essentie van?
De bloem
De eerste vraag die je natuurlijk kunt stellen is: waarom in godsnaam een bloem? Misschien heeft een van de toehoorders de Boeddha een bloem gegeven en houdt hij die nu omhoog. Maar waarom geen schroef, spijker of inktvis? Mijn zoon wilde graag een inktvis in het verhaal, dus vandaar. Of een rotte vis. Waarom is het de lieflijke geur van de bloem die het universum volledig doordringt, en niet de afschuwelijke stank van rotte vis? En is dat hetzelfde of iets anders? Is de bloem niet te voor de hand liggend, te mooi?
De vraag is ook wat wij realiseren als de Boeddha een bloem omhoog houdt. Wat betekent het voor jou? Kun jij het doen zoals de Boeddha het deed, volledig en zonder schroom of twijfel? Dat is misschien waarom we hier zitten: vind de plek van waaruit je dat kunt doen. Kun je dat blootleggen, kun je daarbij uitkomen? Zonder iets ertussen, met volledige overtuiging?
Is met het omhooghouden van de bloem alles gezegd? Is dat de hele toespraak? En kun jij het bevestigen zoals Mahakashyapa het kon, met een glimlach? Kun je het levend maken?
De overdracht
Dat brengt ons bij het tweede deel van de koan, het verhaal over de overdracht. Iedereen ziet het, één persoon glimlacht. Vervolgens spreekt de Boeddha een hele hoop mooie woorden. Hij zegt: ik heb dat allemaal, en ik geef het nu aan hem! Nou, dat is dan mooi geregeld. De Boeddha is ervan af en Mahakashyapa zit met de rommel.
De vraag hierbij is: in dat samenspel, in die ontmoeting, in die herkenning – wie geeft wat aan wie? Mahakashyapa geeft álles aan de Boeddha, in alle openheid en eerlijkheid, zonder iets achter te houden. Hij kan ook niet anders dan alles geven, zoals hij is.
Aan de andere kant bezorgt de Boeddha Mahakashyapa een extra last. Een hoop grote woorden, een hoop onzin. Hij geeft hem iets dat niets is, helemaal niets. En hij doet er heel gewichtig over.
Maar ook dat is niet het laatste woord. Uiteindelijk staan ze allebei op dezelfde plek. Een ontmoeting van hart tot hart, van geest tot geest, zonder ook maar iets ertussen. En daarom kan de Boeddha het aan Mahakashyapa ‘geven’ – omdat die ontmoeting zo totaal is.
De uiteindelijke, echte vraag voor ons hier is simpel. Kunnen wij het zien? Kun je het zelf ontdekken, precies hier, precies nu? Op het moment dat je de bloem ziet, kun je het zonder terughoudendheid herkennen? De bloem als jouzelf, de bloem die het hele universum opslokt. Daarom heb ik liever rotte vis: dat slokt álles op! Je kunt geen kant uit, recht in je gezicht. Jijzelf precies zoals je bent, het hele universum, kunnen we dat ontdekken?
Deze leuk? Misschien deze dan ook. Is wel wat langer.
Luisteren? Klik hieronder.
RSS Feed
